२७ जेठ, काठमाडौं । प्रतिनिधिसभा बैठक नियमित कार्यसूचीमा प्रवेश गर्न नसकेको दुई साता नाघ्यो । भिजिट भिसा प्रकरणमा उच्चस्तरीय छानबिन समिति माग गर्दै प्रतिपक्षले प्रतिनिधिसभा बैठक चल्न दिएका छैनन् । राष्ट्रियसभाले भने प्रतिनिधिसभाको जस्तो नियति भोग्नुपरेको छैन । राष्ट्रियसभा बैठक नियमित कार्यसूचीमा चलिरहेको छ । प्रतिनिधिसभामा जस्तै राष्ट्रियसभामा पनि विपक्षी दलका सांसदहरूले भिजिट भिसा प्रकरणमा गृहमन्त्री रमेश लेखकको राजीनामा मागिरहेका छन् । यो प्रकरणमा संसदीय छानबिन समिति वा जाँचबुझ आयोग ऐनअनुसार उच्चस्तरीय छानबिन आयोगको माग राखिरहेकै छन् ।
प्रतिनिधिसभामा जस्तै राष्ट्रियसभामा पनि सत्तापक्षका सांसदहरूले भिजिट भिसा प्रकरण अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले उजागर गरेको स्मरण गरिरहेका छन् । संवैधानिक आयोग अख्तियारले अनुसन्धान गरिरहेको विषयमा छुट्टै समिति वा आयोग बनाउने माग उचित नरहेको तर्क गरिरहेका छन् । फरक यत्ति छ– एउटै माग र उस्तै तर्कमा प्रतिनिधिसभा बन्द छ, राष्ट्रियसभा खुला छ । प्रतिनिधिसभाको जेठ १३ गतेको कार्यसूचीमा ५ वटा विषय थिए । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री बद्रीप्रसाद पाण्डे, ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिंचाइमन्त्री दिपक खड्का र वन तथा वातावरणमन्त्री ऐनबहादुर शाही ठकुरीसँग मौखिक प्रश्नोत्तर कार्यक्रम थियो । भिजिट भिसा प्रकरणको तीनजना मन्त्रीसँगको प्रश्नोत्तर कार्यक्रम चलेन । अब कहिले चल्छ, यकिन छैन ।
त्यस दिन प्रतिनिधिसभा अन्तर्गतको कृषि, सहकारी तथा प्राकृतिक स्रोत समितिको वार्षिक प्रतिवेदन पेस गर्ने कार्यसूची थियो । महिला, बालबालिका तथा जेष्ठ नागरिकमन्त्री नवलकिशोर साह सुडीले बालबालिका सम्बन्धी (पहिलो संशोधन) विधेयकलाई प्रस्तुत गर्न अनुमति माग्ने र विधेयक प्रस्तुत गर्ने कार्यसूची थियो । शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधिमन्त्री रघुजी पन्तले तिलगंगा नेत्र विश्वविद्यालय विधेयकमाथि विचार गरियोस् भन्ने प्रस्ताव प्रस्तुत गर्ने कार्यसूची थियो । यी कुनै पनि कार्यसूची सभामा अगाडि बढ्न सकेका छैनन् ।
नियमित कार्यसूचीमा प्रतिनिधिसभा चलेको थियो भने बजेटमाथि छलफल भएर मन्त्रालगत बजेटमाथि छलफल प्रारम्भ भइसक्ने थियो । प्रतिनिधिसभाको क्यालेन्डर अनुसार २६ जेठदेखि बजेटको मन्त्रालयगत छलफल हुने थियो । तर सभामा केवल एउटै रस्साकस्सी छ– भिजिट भिसा प्रकरणमा छानबिन समिति बनाउने र बन्न नदिने प्रयास ।
१४ जेठमा ७ वटा कार्यसूची थिए, जसमा केही १३ गतेकै थिए । युवा तथा खेलकुदमन्त्री तेजुलाल चौधरी र स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्री प्रदीप पौडेलले मन्त्रालयसँग सम्बन्धित मौखिक प्रश्नहरूको उत्तर दिने कार्यसूची थियो ।
त्यस दिन भूमिसम्बन्धी केही नेपाल ऐनलाई संशोधन गर्ने विधेयक पारित गर्ने र सभामुखले प्रतिनिधिसभा अन्तर्गतको विषयगत समितिहरूमा माननीय सदस्यहरूको नाम हेरफेर गर्ने कार्यसूची पनि थियो । यी पनि कार्यसूचीमै सीमित भए । १५ जेठमा विपक्षीले बजेट ल्याउन दिए । त्यसयता तय भएका २०, २१, २२, २३, २५ र २६ गतेको कार्यसूची एउटै छ– उपप्रधानमन्त्री तथा अर्थमन्त्री विष्णुप्रसाद पौडेलले वक्तव्यसहित आर्थिक वर्ष २०८२/०८३ को राजस्व र व्ययको वार्षिक अनुमानमाथि सामान्य छलफल प्रारम्भ गरियोस् भन्ने प्रस्ताव प्रस्तुत गर्ने र राजस्व र व्ययको वार्षिक अनुमानमाथि सामान्य छलफल प्रारम्भ हुने ।
नियमित कार्यसूचीमा प्रतिनिधिसभा चलेको थियो भने बजेटमाथि छलफल भएर मन्त्रालगत बजेटमाथि छलफल प्रारम्भ भइसक्ने थियो । प्रतिनिधिसभाको क्यालेन्डर अनुसार २६ जेठदेखि बजेटको मन्त्रालयगत छलफल हुने थियो । तर सभामा केवल एउटै रस्साकस्सी छ– भिजिट भिसा प्रकरणमा छानबिन समिति बनाउने र बन्न नदिने प्रयास । यसका पछाडि जे-जस्ता राजनीतिक स्वार्थ भए तापनि प्रतिनिधिसभामा बजेटमाथिको छलफल हुन सकेको छैन । यसले आगामी आर्थिक वर्षको बजेट कार्यान्वयनमा समेत असर पार्नेछ । बजेटको सकारात्मक र नकारात्मक पक्षको उजागर हुन पाएन । सांसदले आफ्ना राय प्रस्तुत गर्न पाएनन् ।
यसबीचमा प्रतिनिधिसभाको बैठक १२ पटक सूचना टाँसेर स्थगित भए । आइतबार ७ मिनेट र सोमबार ६ मिनेट बैठक बसेर स्थगित भए । तर, राष्ट्रियसभामा प्रतिनिधिसभाको जस्तो अवस्था छैन । १४ जेठमा राष्ट्रियसभामा २ वटा विषय कार्यसूचीमा थिए । कार्यसूचीअनुसार शहरी विकासमन्त्री प्रकाशमान सिंह, भूमि व्यवस्था, सहकारी तथा गरिबी निवारणमन्त्री बलराम अधिकारी, स्वास्थ्य तथा जनसङ्ख्यामन्त्री प्रदीप पौडेल र वन तथा वातावरणमन्त्री ऐनबहादुर शाहीले मौखिक प्रश्नहरूको उत्तर दिए । त्यस दिन राष्ट्रियसभाले सभामा रहेको केही नेपाल ऐन संशोधन गर्ने विधेयकलाई दफावार छलफलका लागि विधायन व्यवस्थापन समितिमा पठायो ।
एकातिर सभा चलिरहेको छ भने अर्कोतिर विधायन समितिले पनि दफावार छलफलमा लागि आएको केही नेपाल ऐन संशोधनसहित समितिमा रहेका अन्य विधेयकमाथि समेत नियमित छलफल गरिरहेको छ । राष्ट्रियसभाले २० गते दशरथ चन्द स्वास्थ्य विज्ञान विश्वविद्यालय विधेयकका सम्बन्धमा प्रतिनिधिसभाबाट भएको संशोधनलाई सहमति गरियोस् भन्ने प्रस्ताव अगाडि बढायो । जसलाई सभाले स्वीकृत गर्यो । अर्थात्, एउटा कानुन निर्माण प्रक्रियालाई निष्कर्षमा पुर्यायो । २२ र २३ जेठमा आर्थिक वर्ष २०८२/०८३ को राजस्व र व्ययमाथि सामान्य छलफल जारी रह्यो । २६ गते राष्ट्रियसभाले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमाथिको छलफलका अलावा कानुन निर्माणको सम्बन्धमा समेत निर्णय लिएको छ ।
त्यस दिन राष्ट्रियसभाले पानीजहाज (सञ्चालन तथा व्यवस्थापन) विधेयक, २०८१ पारित गरेको छ । भन्सार विधेयकमाथि विचार गरियोस् भन्ने प्रस्तावमाथि छलफल गरेर कानुन निर्माणको प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ । जलस्रोत विधेयकका सम्बन्धमा प्रतिनिधिसभाबाट प्राप्त सन्देश सभ समक्ष टेबुल गरिएको छ । त्यसैदिन विधायन व्यवस्थापन समितिले ‘संवैधानिक परिषद् (काम, कर्तव्य, अधिकार र कार्याविधि) सम्बन्धी विधेयकको प्रतिवेदन’ सभासमक्ष पेस गरेको छ ।
अर्थात्, राष्ट्रियसभामा सांसदहरूले आकस्मिक समय, शून्य समय र विशेष समयमा नागरिकका आवाज, निर्वाचन क्षेत्रका कुरा र राष्ट्रिय राजनीतिका विषय उठाइरहेका छन् । बजेटमाथिको छलफल पनि चलिरहेको छ । कानुन निर्माणको प्रक्रिया पनि अगाडि बढिरहेको छ । प्रतिनिधिसभामा जस्तै भिजिट भिसा प्रकरणको विषय उठाएर सरकारमाथि प्रतिपक्षले प्रश्न गर्ने र सत्तापक्षले त्यसको प्रतिवाद गर्ने कार्य समेत भइराखेको छ । राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष सबै दलको साझा बुझाइ र प्रभावकारी समन्वयका कारणले राष्ट्रियसभा नियमित कार्यसूचीमा चलिरहन सम्भव भएको बताउँछन् ।
‘राष्ट्रियसभा बौद्धिक सभा हो, धेरै राजनीति गर्ने थलो होइन । यो मान्यताअनुसार सबै दलसँगको समन्वय अलि गहिरो बनाइएको छ । यसमा सबै सहमत हुँदा राष्ट्रियसभा नियमित चल्न सम्भव भएको हो ।’ राष्ट्रियसभामा पनि प्रतिनिधिसभामै उठेका विषय उठिरहेका छन् । अध्यक्ष दाहाल थप्छन्, ‘दलका आफ्ना विषय छन् भने उठाउनुस् तर सदन अवरोध नगर्ने ढंगले जाऔं । प्रतिनिधिसभामा उठेको विषय उतै समाधान गर्छन् भन्ने आग्रह गरियो । यसमा सत्तापक्ष र प्रतिपक्ष सहमत भएर अगाडि बढेका छौं ।’
उनका अनुसार राष्ट्रियसभालाई कानुन निर्माणकै चिन्ता छ । ‘धेरै कानुन थाती रहे । शिक्षा विधेयक, निजामती ऐन, प्रहरी समायोजन जस्ता ऐन थन्किए, त्यो आइदिए हुन्थ्यो भन्ने छ,’ दाहाल थप्छन्, ‘हामीले आएकोलाई अगाडि बढाएका छौं । बजेटसँगै ऐन निर्माणमा पनि हामी उत्तिकै ध्यान दिएर आगाडि बढेको हुनाले सफल छौं ।’
