मंसिर २८ गते नेपाल पत्रकार महासंघको चुनाव हुँदैछ । यसपटकको महासंघको चुनाव साच्चिकै अर्थपूर्ण हुने देखिन्छ । यसको मतलब अरूको कुनै अर्थ थिएन भन्ने होइन । तर यसपटक सिंगो नेपाली मिडिया उद्योगमा जेजस्ता घटना र प्रवृत्तिहरू देखिए त्यसले एकपटक सबैको नजर पत्रकार महासंघ र यसको भावि नेतृत्वतर्फ मोडिएको छ ।
देशकै सबैभन्दा ठूलो मानिएको सञ्चारगृह कान्तिपुर पब्लिकेसनदेखि नामै नसुनिएका र नदेखिएका टेलिभिजन, पत्रपत्रिका तथा अनलाइनका समचार कक्षहरूसम्ममा केही समययता देखिएको त्रासदीले श्रमजिवीहरूले पत्रकार महासंघलाई एकपटक पुनः आफ्नो रक्षा कवच हुनसक्ने देखेका छन् । सञ्चार उद्योगभित्र के कस्ता हर्कत भएर तिनले गर्दा व्यावसायीक पत्रकारिताबाट पलायन हुने सञ्चारकर्मीको बढ्दो ग्राफ कस्तो छ भन्ने बारे धेरैलाई जानकारी छ, तर यकिन छैन । किनभने, कसैलाई पनि आफ्नो र आफ्नाहरू बाहेक अरूको चासो लिने फुर्सद छैन । संकट कसैले देखाउनै पर्दैन, त्यो पत्रकारहरूको पलायनलाई आफैं देखाउँछ ।
यसको गतिलो उदाहरण सबैभन्दा ठूलो भनिएको सञ्चारगृह कान्तिपुर पब्लिकेसनमा घटेको दर्दनाक दुर्घटना नै हो । सयौँ श्रमजिवि पत्रकारमाथि मालिक र सम्पादकको मिलेमतो हुँदा धेरैको आशाको नजर आफ्नो हकहितका लागि लड्ने साझा संस्था पत्रकार महासंघ र त्यसमा सामेल हुने राजनीतिक दलहरूसँग आवद्ध प्रेस संगठनहरूमाथि परेको थियो । तर ती सबैले निराशा बाहेक केही पनि दिन सकेनन् । यसबारेमा धेरै भनिरहनु ‘हिलोलाई चलाएर आफैंलाई फोहोर गर्नु’जस्तो हो । तर पत्रकार महासंघको चुनाव मुखैमा आएकाले यसको नेतृत्व कस्तो रोज्ने भनेर बहस यहीबेला गर्नैपर्ने भएको छ । होइन भने श्रमिकमाथि अन्याय हुँदा पुनः अमुख सञ्चारगृहको मालिकले बालुवाटारमा प्रधानमन्त्री भेटेर आन्दोलनबाट बलात हटाउन लगानी गर्ने र पत्रकार महासंघ मुकदर्शक बनेर बस्ने निश्चित छ ।
कोभिडयता लामो समयदेखि नेपाली सञ्चारगृहहरूले हामी समस्यामा छौँ भन्ने गरेका छन्, तर उनीहरूकै मुनाफा दिन दुई गुणा र रात चौगुणा बढेको सबैले देखेका छन् । सञ्चारगृहको मुनाफा बढ्यो, त्यो समस्या होइन । श्रमजिविको रगत र पसिनामाथि उभिएका सञ्चारगृहका मालिकले अन्याय थोपरे, त्यो समस्या हो ।
कृत्रिम संकट सिर्जना गर्ने, श्रमजिविमाथि अन्याय लाद्ने र आफ्नो मुनाफा मात्रै बढाउने कुरा मूल समस्या हो । यस्तो भइरहँदा कति पत्रकारका हौँ भनिएका राजनीतिक दलका भातृ संगठनहरूले बोले रु पत्रकार महासंघले कति बोल्यो रु त्यसको एकएक हिसाब गर्नुपर्छ । र त्यसको हिसाब गर्ने एउटा मात्रै महत्वपूर्ण अवसर पत्रकार महासंघको चुनाव नै हो ।
यसो भनिरहँदा के कोही पनि पीडित पत्रकारहरूको पक्षमा बोलेन त रु त्यस्तो होइन । बोले श्रमजिवि पत्रकार संगठन र त्यसका नेता जन्मदेव जैसीहरु अनवरत बोले, बोलि नै रहे । उनी बोलेकै कारणले कान्तिपुरले आफ्नो सञ्चारगृहमा भएको आन्दोलनमा जन्मदेव जैशीबारे समाचार छापेर ‘माओवादीका नेताले आन्दोलन गरे’ भन्यो । उनको पार्टीका प्रमुख र सहायक सबै तहका नेतादेखि कार्यकर्तासम्मलाई कान्तिपुरले पटकपटक सम्झियो । जन्मदेवको मुख बन्द गर्न सकिन्छ कि भनेर चोकचोकमा उनका बारे अनेकौँ लाञ्छना लगाउन केही मालिकमुखी पत्रकारहरूलाई परिचालन पनि गरियो । तर त्यसले जन्मदेवलाई कुनै फरक परेन, पारेन । उनी शतिशाल भएर सञ्चारगृहको दैलोमा मात्रै होइन, मालिकको घरको आगनमा समेत पुगेर श्रमजिविको पक्षमा लडिरहे । त्यसले उनलाई न एक पैसा फाइदा हुन्थ्यो, न राजनीतिक विरासत कायम गर्न सघाउँथ्यो । श्रमजिविले नै तलब नपाइरहेका बेला उनलाई त्यहाँबाट केही फाइदा हुने कुरै भएन । आफू आवद्ध दल सत्तामा सवार भएकाले ‘मिडियालाई चलाउन हुन्न’ भन्ने त्रासका कारण र राजनीतिमा पनि उनीमाथि असहयोगको आरोप लाग्ने नै भयो ।
यसो भनिरहँदा उनी नियोजित तवरमा कतै अमुख सञ्चारगृहमाथि खनिएका पो हुन् कि भन्ने लाग्न सक्छ । तर सत्य लुकाएर लुक्दैन । उनको विगत त्यसको साँक्षी छ ।
कुनै बेला देशकै ठूलो भनिएको तत्कालीन सञ्चारगृह राजधानी दैखिनदेखि अहिलेको ठूलो भनिएको कान्तिपुर दैनिकसम्म आइपुग्दा जन्मदेवले श्रमजिविको पक्षमा तताएको मैदान यसको ज्वलन्त उदाहरण हो । गणतन्त्र स्थापनापछि मात्रै जन्मदेवको नेतृत्वमा भएका केही आन्दोलनले दर्जनौँ मिडिया हाउसभित्रका हजारौँ श्रमजिवि पत्रकारले न्यायको अनुभू ितगर्न पाएका छन् ।
पत्रकार महासंघमा हुँदा होस् वा राजनीतिक दलको भातृ संगठनमा संगठित हुँदा जन्मदेव एक्लैले मात्रै श्रमजिविको पक्षमा आवाज उठाइरहनु पर्ने बाध्यता छैन । तर उनी आफ्नो कर्तव्यबाट कहिल्यै विमुख भएको देखिएको छैन ।
महासंघ भित्र हुँदा होस् वा बाहिर हुँदा उनको एउटै भनाइ हुन्छ, ‘नेता र मालिकको पक्षमा होइन, श्रमजीवीको पक्षमा उभिनुपर्छ ।’
आन्दोलनमा विरासत खोज्ने कि भूमिका खोज्ने रु जन्मदेव सधैँ भूमिका खोज्दै हिँड्ने नेता हुन् । हुनत उनी जिम्मेवारीमा हुनु वा नहुनुले उनको लडाई रोकिन्छ भन्ने लाग्दैन । तर जसले काम गर्छ उसैले नेतृत्व र जिम्मेवारी पाउनुपर्छ । यसले खस्किदो श्रमजिवि पत्रकारको अवश्य हित गर्छ नै । तर त्योभन्दा बढी नेपाली सञ्चार उद्योगको खस्किँदो साखलाई पनि जोगाउने भूमिका खेल्ने छन् । यसका लागि उनी काविल छन् भन्ने उनको इतिहासले देखाइसकेको छ । त्यसैले जन्मदेवको राजनीतिक इतिहास र भूमिका दुवै हिसाबले उनी यो संकटको घडीमा श्रमजिविहरूको साझा संस्थाको नेतृत्वमा हुनुपर्छ ।
यो उनका लागि अवसर र चुनौती दुवै हो । तर महासंघ, महासंघको चुनावका मतदाता श्रमजिवि पत्रकार, उनी आवद्ध रहेको राजनीतिक दल र समग्रमा सिंगो सञ्चार उद्योगका लागि मात्रे अवसर हो । यो अवसरको सदुपयोग गर्न सकिएन भने विघटनको मुखमा पुगिसकेको पत्रकार महासंघको औचित्य समाप्त हुने सम्भावना थप बलियो हुनेछ । सिंगो नेपाली सञ्चार उद्योगको एउटा टेको गुम्ने निश्चित छ ।
